TOPRAKSIZ TARIM NEDİR NASIL YAPILIR

Topraksız tarım hertürlü tarımsal üretimin ; durgun veya akan besin eriyiklerinde ,sis şeklinde verilmiş besin eriyinde veya besin eriyikleriyle beslenmiş katı ortamlarda gerçekleştirilmesidir. Amacı bitkilerin gelişmesini besin solüsyonu yardımıyla sağlamak,bitkilerin besin madde ve su gereksinimlerini stres oluşturmadan karşılamak ve bunu en ekonomik bir şekilde gerçekleştirmektir. Topraksız tarım aslında örtüaltı (özellikle seralarda)yetiştiricilikte uygulanan an cak son yıllarda açıkta da kullanılmaya başlanan yetiştiricilik metodudur.

TOPRAKSIZ TARIMIN NEDENLERİ::Topraksız tarımı gerektiren nedenleri toprak kaybı, toprak yorgunluğu,hastalı zararlı ve yabancı ot sorunu,aşırı gübretüketimi,su tüketimi olarak sıralayabiliriz.

1-Toprak Kaybı :Hızlı nüfus artışı ve ve bu nüfusun besin ihtiyacının karşılanması için tarım yapılacak toprakların yetersiz kalma ihtimali vardır. Çünkü normal tarım topraklarının bulunmadığı çöllerin hakim olduğu ülkelerde; ülkemizin Akdeniz sahillerindeki meyilli-taşlı arazilerde teraslama yaparak taşıma toprakla tarım yapılmaya çalışılan yerlerde; erozyon, çoraklaşma ve tarım topraklarının yerleşim ve turizm alanlarına ayrılan alanlarda bu durumla karşılaşılmaktadır.

2-Toprak Yorgunluğu: Seralarda aynı ürünün arka arkaya uzun yıllar yetiştirilmesi toprağın yorulmasına ,toprağın yorulması da verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprak yorgunluğuna çözümde, toprak değişimi ve yetiştirilecek üründe değişiklik yapmak (ekim nöbeti) gibi yöntemler kullanılabilirse de; bu tür uygulamalar üreticiler için fazla pratik olmadığı gibi fazla ekonomik de değildir. Üstelik modern tarımda alınan tüm önlemlere rağmen, verim ve kalitede istenilen boyutlarda artışlar kaydedilememektedir.

3-Hastalık zararlı ve yabancı ot sorunu: Yoğun tarımın yapıldığı ve sürekli aynı ürünün yetiştirildiği yerlerde bağışıklık kazanan ve üretimde önemli sorunlara neden olan hastalık, zararlı ve yabancı otlarla kontrolde modern tarımda ilaçlı mücadele yapılarak ilerlemeler kaydetmiş olmasına karşın tam bir kontrol sağlanamadığı gibi, sağlığa zararlı ilaç kullanımı özellikle dışa ürün satımında sorunlara neden olmaktadır.

4-Aşırı gübre ve su tüketimi: Topraklı tarım alanlarında ve özellikle seralarda bitki verim ve kalitesini artırabilmek için üretim maliyeti içerisinde gübre girdileri büyük yer kaplamaktadır. Bu durumun ileride gübre açığına ve çevresel kirletici etki oluşturabileceği kuşkusu doğurmakta

topraklı tarım alanlarında bitkileri sulamak için kullanılan su miktarı topraksız tarımda kullanılan suyun 4-5 katı olabilmektedir.

5-Enerji ve işgücü tasarrufları: Topraklı tarımda toprağın işlenmesi,ekime hazırlanması, çapalanması,seyreltilmesi,sulanması ,yabancı otlarla mücadele gibi uygulamalarda işgücü ihtiyacı fazladır.Başta traktör olmak üzere birçok araç gereçlerin çalıştırılması için yüklü miktarda enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır.

TOPRAKSIZ TARIMIN YARARLARI::

-Toprağı uygun olmayan tarım alanlarında bile tarım yapılabilmesi

-Bitkiler istenilen besin elementi gerekli miktarda verildiğinden erkenci ve kaliteli ürün alma olanağı yüksektir

-Bitkinin beslenmesi,gübrelenmesi,sulanması kontrollü bir biçimde yapıldığı için bitkilerin eşit düzeyde gelişim ve büyümesi sağlanır.Birbirine yakın verim ve kalite değerleri elde edilir.

-Bitkilerin sulanması kontrollü ve ölçülü olduğundan suyun fazla kullanımı ve buna bağlı olarak sulama maliyetlerindeki artışların önüne geçilir

-Tamamen teknolojik ve otomasyonlu sistem olduğundan işgücünden önemli ölçüde enerji tasarrufu ve kazancı sağlanır

-Bitkilerin beslenmesi için kullanılan besin solüsyonu ve yetiştirme ortamı sterilize edildiğinden kökten kaynaklanan hastalıkların önüne geçilebilir. Ayrıca yetiştirme dönemi boyunca kontrollü bir üretim söz konusu olduğu için hastalık ve zararlı riski oldukça azaltılabilir. Yetiştirme su veya katı ortamda olduğu için yabancı ot sorunu yoktur.

TOPRAKSIZ TARIM TİPLERİ::Topraksız tarım tiplemelerini su kültürü ve katı ortam kültürü olarak iki grupta incelemek mümkündür.

1-Su Kültürü: Bitkilerin herhangi katı bir ortam içermeyen yapılarda özel besin eriyiklerinde veya bu besin eriyiklerinin belli aralıklarla bitki köklerine püskürtülmesi ile yetiştirilmesi yöntemidir.

1-a) Durgun su kültürü:Bitkilerin 30 cm derinlikteki tekne,tank ve benzeri yapılara konulan besin eriyiklerinden sadece kökleri temas ettirilerek beslenmesi yöntemidir

1-b)Akan su kültürü:Bitki köklerinin değişik kanallar içerisinden aralıklı veya sürekli olarak birkaç mm den 4-5 cm ye kadar derinlikte geçirilen besin eriyikleri içerisinde tutularak beslenmesi yöntemidir.
1-c)Aeroponik kültürü:Bitki köklerine besin eriyiklerinin aralıklı veya sürekli olarak sis yada buhar şeklinde püskürtülmesi şeklinde uygulanan bir yöntemdir.

2-Katı Ortam Kültürü:Bitkilerin; köklerinin gelişip dağılabilmesi için besin eriyikleriyle zenginleştirilmiş, destek sağlayan, besin ve su kaybı az olan, iyi havalanabilir, kolay bulunabilen ve ucuz olan katı ortam doldurulmuşlar saksı- paket, torba, yatak ve hazır blok yapılarda yetiştirilmesidir.

2-a)Yatak kültürü:15-20 cm derinlik,30-120 cm genişlik ve sera boyuna göre değişen uzunluklarda yere yatay veya tavana asılı olarak dikey olarak yerleştirilmiş yapılardır. Yataklar, sera toprağında derince açılmış oyukların plastikle kaplanması ile oluşturulabileceği gibi beton, tahta veya metal kontrüksiyon yapı üzerine yerleştirilmiş ve değişik (en fazla plastik) malzemeler kullanılarak oluşturulabilir. Bitkiler bu yapılar içerisine doldurulmuş katı ortamların kullanılması, damla sulama ile su ve gübre verilmesi ile üretilirler. Atık su ise yataklara verilen eğimden faydalanılarak sistemden uzaklaştırılır

2-b)Saksı torba veya paket kültürü:Bitkilerin besin maddesi destekli veya besin maddesiz, eksik besin maddelerinin besin eriyiği ile verilebildiği, başta damla sulama olmak üzere değişik şekillerde sulanan, herhangi bir katı ortamla doldurulmuş saksı, torba, paket veya benzeri kaplarda yetiştirilmesi şeklinde üretilmesidir.

2-c)Hazır blok kültürü:En çok kaya yününün kullanıldığı bu sistemde bitkilerin yetiştiriciliği, tabana yerleştirilen (kalınlığı 5-10 cm, genişliği 15-30 cm ve uzunluğu 100 cm) büyük kayayünü blokları içerisine, ortasındaki çukura tohum ekimi yapıldıktan sonra daha büyük fide blokları veya dorudan hazır fide yetiştirmeye uygun kayayünü blokları (kalınlığı 2-7 cm, genişliği 2-10 cm ve uzunluğu 2-10 cm) yerleştirilerek yapılır. Bitkilerin beslenmesi ve sulamasında damla sulama yöntemi ile yapılır.

Bu yapılarda katı ortam olarak kullanılabilecek materyaller doğadan elde edilebildiği gibi kimyasal yolla da üretilebilen inorganiz veya organiz yapıdaki maddelerdir.

Kum:Çeşitli kayaçların iklim olayları ile parçalanması oluşan, substratlar içinde en ucuz olan katı ortamdır. Topraksı tarıma en uygun kum tane iriliği 0.5-2 mm arasındadır. Daha küçük irilikteki kumlar, drenaj ve havalanmayı önleyebilir. Tekrar yıkanıp, sterilize edilerek kullanılabilen uzun ömürlü bir ortamdır.

Çakıl:İriliği 2-20 mm arasında ve kumdan iri kayaçlardır.Küçük,yuvarlak ve benzer irilikte olmaları istenir.Kum gibi yıkanıp sterilize edilerek kullanılır.

Perlit:Volkanik kayaçların öğütülüp 900-1000°C’de yüksek sıcaklıklara maruz bırakılması ile elde edilen Al, Na, K silikattan oluşur. Bünyesinde çok küçük hava kabarcıkları bulunduğu için bitki köklerinin havalanması ve nem tutması açısından çok uygundur.

Vermikulit:Vermikulit yataklarından çıkarılan vermikulitin 1000°C’de fırınlanması ile elde edilen mika mineralidir. Topraksız tarım için uygun vermikulit iriliği 1-3 mm’dir. Vermikulit; su tutma kapasitesi yüksek, köklerin havalanmasında oldukça iyi, steril ve hafif bir maddedir.

Pomza:Kraterlerden çıkan köpük halindeki mağmanın soğuması ve poroziteli halde katılaşması ile oluşur. Asidik olanları beyaz veya kirli beyaz renkte, bazik olanların rengi ise kahverengi veya siyahtır. Tane iriliği 1-5 mm olan steril bir materyaldir.

İşlenmiş Kil:Silis kumunun yüksek sıcaklıklarda eritilerek elyaf haline getirilmesi ile elde edilen bir ısı yalıtım malzemesidir.Su tutma kapasitesi ve havalanması iyidir.

Zeolit:Temel yapısını SiO4 veveya AlO4 oluşturan bir sulualimünasilikat bir mineraldir. Beyazımsı bir renge sahip olan zeolit, içinde diğeşebilir katyonlar bulundurur. İçerdiği boşluk ve kanallar ile iyi bir nem tutucu ve havalanmaya yardımcıdır. Bu nedenlerle adsrobsiyon, iyon değişimi ve dehidrasyon uygulamalarında başarıyla kullanılır. Su tutma kapasitesi ve havalanması iyidir.

Sepiolit:Mağnezyum silikat minareli olan sepiolit, doğada tabakalı ve masif olarak bulunur. İçerdiği hava boşlukları yardımıyla nem tutma kabiliyeti ve köklerin havalanması için iyi bir ortamdır.

Poliüretan:Plastik köpük olarak bilinen bir maddedir.Hava boşlukları yardımıyla bitkiler için gerekli suyun kullanılmasında ve köklerin havalanamsında etkilidir.

Polistiren:İçerdiği hava boşlukları sayesinde bitki köklerinin havalanmasına yardımcı olur.Suyu tutma gücü fazla değildir.

Kaya yünü:% 60 diabase, % 20 kireç ve % 20 kömür tozunun 1500-200°C’de fırınlarda eritilip, çok ince tabakalar halinde çıkartılıktan sonra ip halinde kesilmesi ve reçine eklendikten sonra sıkıştırılması sonucu elde edilir. Başlangıçta steril, yüksek su tutma kapasitesine sahip, gözenekli ve oksijence zengin, besin eriyiklerini emme gücü yüksek bir ortamdır.

Cam yünü:Silis kumunun yüksek sıcaklıklarda eritilerek elyaf haline getirilmesiyle elde edilen ısı yalıtım malzemesidir.Su tutma ve kök havalandırması iyidir.

Strafor:Plastik köpük olarak bilinen diğer bir maddedir.Besin içermez ve ortamı etkilemez. Endüstriyel olarak üretilir.Kolay ve ucuza temin edilebilir.Hava boşlukları çok fazla olduğundan kök havalanması iyidir fakat su tutma gücü azdır.

Kompost:Çeltik ve yer fıstığı kavuzu; buğday, arpa, mantar gibi tahıl samanları; mısır gibi bitkilerin kurutulmuş, işlenmiş ve dezenfekte edilmiş artıkları bu amaç için kullanılabilir. Bitki artıkları önce fermantasyona alınarak çürütülmeli ondan sonra kullanılmalıdır. Bunlar hafif, su tutma bitki türüne göre değişebilen materyallerdir. Yerleşim yeri ve hayvansal artıklar da kompost yapımında kullanılabilirse de bunlarda dikkatli olunmalıdır.

Ağaç kabuğu:Çam,meşe,kayın gibi ağaçların ağaçların kabuklarından oluşur.Organik ortam kültürlerinde özellikle işlenmiş halde kullanılması durumunda hastalık ve zararlı yönünden de avantajlıdır. Sahip oldukları hava boşlukları ile su tutma kabiliyetleri iyidir.

Talaş:Değişik ağaçlardan elde edilen talaş ince veya kalın yapılı olabilir.Nem tutma yönünden oldukça iyidir.Belirli bir süre kullanıldıktan sonra değiştirilmesi gerekebilir.

Torf:Bataklıklarda yetişen bitkilerin bıraktıkları artıklarının havasız bir ortamda yığınlar halinde birikmesinden elde edilir.Su tutma kabiliyeti en yüksek ortamlardan olduğu gibi içerdiği besin değerleri bakımından da önemlidir.

Kokopit:Hindistan cevizi liflerinden üretilir.Hindistan cevizi kabuklarının doğrudan kullanımı yanında işlenip, sıkıştırıldıktan sonra farklı boyutlarda bloklar halinde kullanımı da söz konusudur. Torf gibi çok yüksek su tutma kapasitesi sayesinde bitki köklerinin beslenmesinde ve havalanmasında önemli katkı sağlar

ALINTISI: K.S.Ü